Skrócenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów
Dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów to niezwykle surowy środek karny. Wymierzany jest sprawcom najpoważniejszych przestępstw drogowych, a także tym kierowcom, którzy po raz kolejny zostali zatrzymani za jazdę pod wpływem alkoholu. Mimo swojego dożywotniego charakteru, istnieją pewne środki, które umożliwiają skrócenie czasu jego trwania.
Jazda w stanie nietrzeźwości to obecnie jedno z przestępstw, z którym ustawodawca walczy najmocniej. Dopuszczenie się tego czynu ciągnie za sobą wiele negatywnych konsekwencji – nie tylko konieczność poniesienia kary grzywny, ograniczenia czy pozbawienia wolności, ale także zakaz prowadzenia pojazdów, świadczenie pieniężne czy – w niektórych przypadkach – przepadek pojazdu. Dla kierowców zazwyczaj najbardziej uciążliwy jest zakaz prowadzenia pojazdów, który wyklucza ich z dróg na długie lata. Orzekany jest co do zasady od 1 roku do 15 lat, jednak przy przestępstwie jazdy w stanie nietrzeźwości minimalny jego wymiar to 3 lata. W wyjątkowych przypadkach, sąd wymierza ten środek karny dożywotnio.
Kiedy wymierza się dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów?
Sądy nie mają pełnej dowolności w stosowaniu dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów. Przepisy przewidują kilka ściśle określonych sytuacji, w których sąd musi zastosować ten środek karny:
- w razie popełnienia przez kierowcę przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k.
- wobec znajdującego się w stanie nietrzeźwości bądź pod wpływem środka odurzającego kierowcy, który sprowadził swoim zachowaniem katastrofę w komunikacji, której następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu lub który zbiegł z miejsca przestępstwa;
- wobec znajdującego się w stanie nietrzeźwości bądź pod wpływem środka odurzającego kierowcy, który spowodował wypadek, którego skutkiem jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, lub który zbiegł z miejsca przestępstwa;
- w razie ponownego skazania za popełnienie czynów wskazanych w pkt 1-3.
W sytuacjach wskazanych w punkcie A, B i C, sąd ma możliwość odstąpienia od wymierzenia dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów, o ile stwierdzi, że w danej sprawie zachodzi ,,wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami’’. Sąd bada wówczas m.in. okoliczności sprawy, właściwości osobiste sprawcy itp. Należy pamiętać, że pojęcie to jest bardzo względne, niedookreślone, a sądy rzadko decydują się na jego zastosowanie.
Skrócenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów
Jedną z dróg, dzięki którym można skrócić dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, jest wniosek o uznanie środka karnego za wykonany. Sąd może się do niego przychylić, jeśli:
- skazany przestrzegał porządku prawnego;
- nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny;
- środek karny był w stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej przez 15 lat.
Oprócz spełnienia warunku temporalnego, skazany musi również wykazać, że przez czas trwania orzeczonego środka był wzorowym obywatelem, przestrzegał prawa i że tak samo będzie zachował się po odzyskaniu możliwości prowadzenia pojazdu. Dla sądu najważniejsza jest gwarancja, że nie spowoduje więcej zagrożenia w komunikacji. Wniosek ten składa się do sądu, który wydał orzeczenie w I instancji.
Blokada alkoholowa
Innym środkiem, dzięki któremu można odzyskać prawo jazdy wcześniej, jest tzw. blokada alkoholowa. Należy złożyć wówczas wniosek o dalsze wykonywanie tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. Jeżeli sąd przychyli się do wniosku skazanego, oznaczać to będzie, że będzie on mógł kierować jedynie pojazdami wyposażonymi w blokadę alkoholową, czyli urządzenie, które uniemożliwia uruchomienie silnika w przypadku ,,wydmuchania’’ więcej niż 0,1 mg/l alkoholu.
Aby złożyć ten wniosek, również konieczne jest spełnienie warunku temporalnego 15 lat trwania czasu zakazu oraz wykazanie, że postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Ten wniosek również składa się do sądu, który wydał wyrok w I instancji. W razie odmowy jego uwzględnienia, wnioskodawcy przysługuje zażalenie.
Wznowienie postępowania
W ostatnim czasie otworzyła się jeszcze jedna droga umożliwiająca staranie o wcześniejsze odzyskanie uprawnień do kierowania pojazdem w razie dożywotniego zakazu. 4 czerwca 2024 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 42 § 3 k.k. nakładający na sąd obowiązek orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia w razie dopuszczenia się przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k. (prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu lub innego środka odurzającego po wcześniejszym skazaniu za podobne przestępstwo lub w okresie obowiązującego zakazu prowadzenia pojazdów) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 3 Konstytucji RP, czyli z zasadami rzetelnego procesu oraz domniemania niewinności. [Zobacz więcej: link do artykułu o tym].
Zgodnie z art. 540 § 2 kodeksu postępowania karnego: Postępowanie wznawia się na korzyść strony, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dna 04.06.2024 r. stanowi więc podstawę do wznowienia postępowania, w którym orzeczono dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów.
