Jazda po alkoholu a warunkowe umorzenie postępowania
Przestępstwa związane z prowadzeniem pojazdów po alkoholu są jednymi z najsurowiej karanych i najmocniej piętnowanych przez ustawodawcę oraz społeczeństwo. Kary za ich popełnianie są wysokie oraz wiążą się zazwyczaj z wieloletnim zakazem prowadzenia pojazdów i koniecznością zapłaty dodatkowego świadczenia pieniężnego. Jednym ze sposobów na uniknięcie tych dolegliwości jest warunkowe umorzenie postępowania karnego. Czym jest i jakie dokładnie korzyści dla sprawcy za sobą niesie?
Ustawodawca surowo traktuje pijanych kierowców. Oprócz możliwości kary pozbawienia lub ograniczenia wolności, grzywny, a także świadczenia pieniężnego, sądy orzekają zakaz prowadzenia pojazdów – zazwyczaj kilkuletni. Jest do ogromna dolegliwość dla kierowców, którzy na kilka lat stają się wykluczeni komunikacyjnie i zależni od taksówek, bliskich lub znajomych. Warunkowe umorzenie postępowania jest rozwiązaniem, które pozwala uniknąć tego środka karnego, a także nie pozostawia po sobie śladu w tzw. kartotece.
Jazda po alkoholu a warunkowe umorzenie postępowania
Dla instytucji warunkowego umorzenia postępowania kluczowe jest rozróżnienie na wykroczenie i przestępstwo jazdy po alkoholu. Kryterium, jakie zastosował ustawodawca, jest stężenie alkoholu u kierowcy. Wykroczenie ma miejsce, gdy kierujący pojazdem ma w organizmie od 0,2 promila lub 0,1 mg/l do 0,5 promila lub 0,25 mg/l alkoholu – jest to wówczas prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu alkoholu. Jeżeli stężenie to przekracza 0,5 promila lub 0,25 mg/l mamy już do czynienia z przestępstwem – prowadzeniem pojazdu w stanie nietrzeźwości.
Warunkowe umorzenie postępowania nie ma zastosowania w sprawach o wykroczenia. Wynika to z faktu, iż wykroczenie już samo w sobie jest czynem o mniejszej wadze, mniejszej szkodliwości społecznej i zagrożone jest o wiele mniejszą karą. O warunkowe umorzenie postępowania można starać się w sprawach o przestępstwa.
Jazda w stanie nietrzeźwości a warunkowe umorzenie postępowania
Na wstępie należy wyjaśnić czym w ogóle jest warunkowe umorzenie postępowania. Jest to jeden środków probacyjnych, czyli środków związanych z poddaniem sprawcy próbie. Jeżeli sąd uzna, że sprawca spełnia określone prawem warunki, może zgodzić się na zastosowanie tego środka, co znacznie zmniejsza dolegliwość konsekwencji popełnionego czynu. Warunkowe umorzenie postępowania można zastosować w przypadku przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającej 5 lat – czyli m.in. prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości. Inne przesłanki umożliwiające zastosowanie tego rozwiązania, które musi zbadać sąd, to stwierdzenie, że:
- wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne;
- okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości;
- osoba ubiegająca się o warunkowe umorzenie postępowania nie może jest uprzednio karana za przestępstwo umyślne
- zachodzi pozytywna prognoza kryminologiczna wobec sprawcy, tj. że sprawca, pomimo umorzenia postępowania, będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
Sąd bada stopień społecznej szkodliwości czynu biorąc pod uwagę m.in. motywację sprawcy, okoliczności towarzyszące przestępstwu, stężenie alkoholu, potencjalne zagrożenie na drodze, miejsce popełnienia czynu, warunki na drodze itp. Oczywiście, im większe stężenie alkoholu, im większy ruch na drodze, tym większa jest szkodliwość społeczna czynu.
Brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu musi wynikać z całokształtu materiału dowodowego. Współpraca oskarżonego z organami ścigania, wyjaśnienia oraz przyznanie się do winy zawsze stanowią dodatkowy atut na korzyść zastosowania warunkowego umorzenia postępowania.
Sąd sprawdza również, czy oskarżony nie był już uprzednio karany za przestępstwo umyślne – nie musi tutaj chodzić jedynie o przestępstwa drogowe czy związane z alkoholem. Jednakże, należy pamiętać, że sprawca zostanie uznany za niekaranego, jeżeli jego dawne skazanie już się zatarło.
Pozytywna prognoza kryminologiczna to zaś przewidywanie, że sprawca będzie żył w zgodzie z prawem i nie popełni kolejnego przestępstwa. Sąd bierze pod uwagę dotychczasowe życie, sytuację rodzinną i zawodową, właściwości osobiste, postawę w czasie trwania postępowania itp.
Jakie korzyści płyną z warunkowego umorzenia postępowania?
Zastosowanie przez sąd tej instytucji wiąże się przede wszystkim z brakiem wymierzenia sprawcy kary – a te, w przypadku jazdy pod wpływem alkoholu – są wysokie. Za przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k. grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2, zaś za typ kwalifikowany z § 4 tego przepisu (powtórne popełnienie tego lub podobnego przestępstwa, jazda w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów) grozi już pozbawienie wolności od 3 do 5 lat. Warunkowe umorzenie postępowania skutkuje więc tym, że sprawca pozostaje osobą niekaraną – nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego, może uzyskać zaświadczenie o niekaralności.
Sąd może również (choć nie musi) odstąpić od wymierzenia lub znacznie złagodzić wysokość świadczenia na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Dotyczy to także zakazu prowadzenia pojazdów – w razie warunkowego umorzenia postępowania maksymalny jego wymiar to 2 lata – a to zdaje się najkorzystniejszym rozwiązaniem dla kierowcy.
Dla porównania, w przypadku skazania sprawcy w ,,normalnym’’ trybie, bez warunkowego umorzenia postępowania, wysokość świadczenia pieniężnego waha się od 5.000 do 60.000 zł, zaś minimalny czas trwania zakazu prowadzenia pojazdów to 3 lata. W przypadku skazania z art. 178a § 4 liczby te odpowiednio rosną – świadczenie pieniężne wynosi minimum 10.000 zł, zaś zakaz prowadzenia pojazdów orzeka się dożywotnio.
Okres próby i podjęcie warunkowo umorzonego postępowania
Jako że warunkowe umorzenie postępowanie to środek probacyjny, jego istotą jest poddanie sprawcy próbie. Sąd, godząc się na łagodniejsze traktowanie sprawcy i ufając, że sprawca będzie przestrzegał porządku prawnego, poddaje go jednak próbie, w czasie której musi wykazać się nienagannym zachowaniem. Okres próby trwa 3 lata i biegnie od momentu uprawomocnienia się wyroku. Przez ten czas oraz kolejne 6 miesięcy sprawca musi przestrzegać przepisów prawa.
Sąd obligatoryjnie podejmuje warunkowo zawieszone postępowanie na nowo w sytuacji, gdy w okresie próby sprawca ponownie dopuści się tego samego czynu, w stosunku do którego nastąpiło warunkowe umorzenie postępowania i zostanie to stwierdzone prawomocnym wyrokiem.
Sąd może podjąć (fakultatywnie) warunkowo zawieszone postępowanie w następujących przypadkach:
- jeśli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne niż w/w przestępstwo, jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego;
- jeśli sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
Jeżeli w danej sprawie zachodzą przesłanki do warunkowego umorzenia postępowania warto zgłosić się po profesjonalną pomoc obrońcy. Doświadczony adwokat skieruje wówczas do sądu odpowiedni wniosek, w którym uwzględni wszystkie niezbędne okoliczności i przesłanki wskazujące na możliwość zastosowania tej instytucji. Warto bowiem pamiętać, że sądy rzadko stosują warunkowe umorzenie postępowania z własnej inicjatywy. Zwykle potrzebny jest wniosek, zaś do jego sporządzenia – profesjonalny adwokat.
