Jazda po zatrzymaniu prawa jazdy, jazda po cofnięciu uprawnień, naruszenie zakazu prowadzenia pojazdów – co za to grozi?
Dzisiejsza polityka karna jest surowa dla piratów drogowych oraz osób wsiadających za kierownicę po spożyciu alkoholu. W związku z tym, sądy wymierzają coraz więcej wieloletnich lub nawet dożywotnich zakazów prowadzenia pojazdów – nieraz są do tego zobligowane przez ustawę.
Zaostrzająca się polityka karna, także w obszarze przestępstw i wykroczeń drogowych, powoduje duży wzrost postępowań karnych i wykroczeniowych wszczynanych wobec kierowców. Zgodnie ze statystykami Policji, w 2020 r. wszczęto 71.889 postępowań w sprawach o przestępstwa drogowe. Wiele z nich inicjowanych jest w wyniku naruszenia zakazu prowadzenia pojazdów.
Terminologia ustaw karnych może powodować wiele trudności w rozróżnieniu poszczególnych czynów związanych z jazdą bez wymaganych uprawnień. Polskie prawo przewiduje bowiem:
* prowadzenie pojazdu po zatrzymaniu prawa jazdy
* prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień
* prowadzenie pojazdu mimo orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów
Każdy z tych czynów pociąga za sobą inne konsekwencje, jest zagrożony innymi sankcjami, dlatego warto znać różnice pomiędzy wskazanymi powyżej naruszeniami.
Prowadzenie pojazdu po zatrzymaniu prawa jazdy
Prawo jazdy może być zatrzymane m.in. wtedy, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że kierowca jest pod wpływem alkoholu lub innych środków odurzających; gdy porusza się w terenie zabudowanym z prędkością przekraczającą tę dozwoloną o więcej niż 50 km/h lub gdy okaże się, że przekroczył dozwoloną liczbę punktów karnych.
Zatrzymanie prawa jazdy nie równa się zakazowi prowadzenia pojazdów ani cofnięciu uprawnień. Do tej sytuacji nie mają więc zastosowania przepisy art. 244 kodeksu karnego (dalej: k.k.) – naruszenie zakazu prowadzenia pojazdów ani art. 180a k.k. – prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień. Prowadzenie pojazdu mimo zatrzymanego prawa jazdy stanowi wykroczenie stypizowane w art. 94 § 1 kodeksu wykroczeń (patrz: wyrok SN z 25.08.2010 r., II KK 184/10). Zagrożone jest karą aresztu (od 5 do 30 dni), karą ograniczenia wolności (1 miesiąc) lub karą grzywny (od 1.500 do 30.000 zł). Ponadto, sąd zobligowany jest do orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów na okres od 6 miesięcy do 3 lat.
Prowadzenie pojazdu po cofnięciu uprawnień
Art. 180a k.k. opisuje sytuację prowadzenia pojazdu po uprzednim cofnięciu kierującem uprawnień (nie stosując się do decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami).
Decyzja o cofnięciu uprawnień (w formie decyzji administracyjnej starosty) może zapaść w ściśle określnych okolicznościach, m.in.:
- gdy wobec kierowcy zapadło orzeczenie lekarskie o istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych lub psychologicznych do kierowania pojazdami;
- gdy kierowca nie zgłosił się na egzamin państwowy sprawdzający kwalifikacje bądź uzyskał negatywny wynik takiego egzaminu;
- gdy kierowca dopuścił się w okresie próbnym trzech wykroczeń bądź przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji;
- gdy kierowca ponownie zgromadził 24 punkty karne w okresie do 5 lat od skierowania na kurs reedukacyjny;
- gdy kierowca przewoził wyższą niż dopuszczalna liczbę osób;
- gdy kierowca przekroczył w terenie zabudowanym dozwoloną prędkość o więcej niż 50 km/h;
- gdy sąd postanowił o uchyleniu ,,blokady alkoholowej’’ w stosunku do kierowcy, z uwagi na rażące naruszanie przez niego przepisów drogowych.
Czyn ten stanowi przestępstwo, za które sąd może orzec karę grzywny, karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności do lat 2. Dodatkowo, sąd musi orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w wymiarze od 1 roku do 15 lat.
Należy pamiętać jednak, iż nie stosuje się tego przepisu wobec osób, które prowadzą pojazd mimo zatrzymania prawa jazdy przez Policję lub w razie wydania przez starostę decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy (a nie cofnięciu uprawnień).
Warto zaznaczyć także, że praktyka orzecznicza pokazuje, iż w przypadku przestępstwa z art. 180a k.k. istnieje możliwość warunkowego umorzenia postępowania.
Prowadzenie pojazdu mimo orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów
Jest to najpoważniejsze i najostrzej karana forma omawianych czynów. Stanowi bowiem naruszenie zakazu wydanego przez sąd. Ustawodawca, mając na względzie ochronę wymiaru sprawiedliwości, zdecydował się na najsurowsze sankcje w przypadku tego przestępstwa.
Naruszenie sądowego zakazu prowadzenia pojazdów opisane jest w art. 244 k.k. Przepis ten przewiduję karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Sąd, ponadto, zobowiązany jest do orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres od 1 roku do 15 lat.
Należy podkreślić, że jest to przestępstwo, które można popełnić jedynie umyślnie – z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym (zob. postanowienie SN z 05.02.2009 r., II KK 254/08). Ponadto, orzeczony wyrok ustanawiający zakaz prowadzenia pojazdów musi być prawomocny. Oznacza to, że sąd musi ustalić fakt, że sprawca miał świadomość tego, iż orzeczony wobec niego zakaz był już prawomocny. Jeżeli sprawca nie zdawał sobie z tego sprawy, nie powinien podlegać karze, gdyż nie można naruszyć zakazu prowadzenia pojazdów nieumyślnie.
Ponadto, warto wskazać również, że mimo surowych sankcji przewidzianych za przestępstwo z art. 244 k.k. istnieje możliwość zamiany wymierzonej kary pozbawienia wolności na karę ograniczenia wolności lub grzywny (art. 37a § 1 k.k.) lub warunkowego umorzenia postępowania.
Pomoc adwokata – czy potrzebna?
Ze względu na zawiłość terminologiczną sprawy związane z jazdą po zatrzymaniu prawa jazdy, po cofnięciu uprawnień lub mimo zakazu prowadzenia pojazdów bywają skomplikowane. Nawet organy ścigania czasami mylą wskazane wyżej pojęcia i stawiają zarzuty bazując na niewłaściwej do czynu podstawie prawnej, np. zarzucając przestępstwo zamiast wykroczenia. W takiej sytuacji dobry obrońca może dokonać prawidłowej analizy danej sprawy i złożyć wniosek o zmianę kwalifikacji prawnej czynu, co przełoży się na znacznie mniejszy wymiar kary grożący kierowcy. Adwokat może też pomóc starać się o warunkowe umorzenie postępowania, co jest o tyle istotne dla wielu osób, iż niż pozostawia po sobie śladu w karcie karnej. Ze względu na trudności interpretacyjne i mnogość przepisów warto powierzyć sprawę profesjonalnemu prawnikowi.
